Maakbaar geluk

We willen allemaal mooi, fit, slank en gelukkig zijn. We geloven dat we de regie in handen hebben en aan onszelf kunnen werken. Dat een positieve houding en een portie wilskracht ons onoverwinnelijk maken. Maar is dit wel zo gezond?

Afgelopen jaar schreef ik voor VICE het artikel ‘Waarom gezondheid een voorrecht is en geen prestatie'. Het artikel was een betoog over de gevaren van de #fitgirl-hype en het idee van maakbaarheid. Ik vertelde over mijn eigen worsteling: Ik leef gezond en struggle tóch met mijn gezondheid. Hoe kan dat? Als je braaf je groentes eet, je supplementen slikt, op de yogamat staat, mediteert en coaches en therapeuten bezoekt?

We lijken de gebruiksaanwijzing voor een gezond, fit en gelukkig leven te hebben. En het heeft iets te maken met bleekselderij, boerenkool-smoothies, vitamine B12 pillen, yoga, meditatie en positief denken. Gooi deze ingrediënten in de blender en je wordt de glowing fitgirl (of fitguy) die in je schuilt. Wilskracht en een gezonde levensstijl lijken de tools voor een gezond, fit en succesvol leven.

In het boek ‘Trick Mirror’ schrijft Jia Tollentino over het maakbare zelf en onze drang het optimale uit onszelf te halen. Die innerlijke druk en motivatie is het resultaat van een kapitalistische samenleving (hoe productiever we zijn, hoe meer we kunnen werken) en wordt gevoed door beelden uit de media. Toen ik een tiener was, lag de focus vanuit de media nadrukkelijk op diëten. Ik herinner me de tijdschriften die ik doorbladerde: vol met foto's van fitte celebs en hun eetdagboeken en strenge regimes: een handboek om net zo te worden als zij.

Inmiddels is onze focus verschoven, maar we verkopen nog steeds een vergelijkbaar ideaalbeeld. We noemen het alleen anders. Denk aan termen als ‘selfcare’ met de bijbehorende tijdschrift-covers: ‘Word de beste versie van jezelf! Voel je fit. Beweeg en eet je sterk.’

De regie over je leven

Natuurlijk is er met een gezonde levensstijl niets mis. Een deel van mij juicht deze ontwikkeling alleen maar toe (en drinkt vrolijk bleekselderij-sapjes). Toch liep ik ook tegen de gevaren aan. In de periodes dat het niet goed ging met mijn gezondheid greep ik naar de zelfhulpboeken en dacht zo dat ik de controle over mijn lichaam terug zou krijgen. Dit gebeurde niet.

Tijdens mijn dieptepunt was ik zo ziek dat ik amper zonder hulp de trap op kwam. Het ongevraagde advies vloog mij om de oren (van 'Ik ken een goede coach/chiropractor/voedingstherapeut' tot 'heb je weleens yoga/meditatie/regressietherapie/reiki geprobeerd?'). Goed bedoeld, maar ook naïef. Waar we vroeger amuletten om onze nekken hingen, denken we nu dat we ziekten en vergankelijkheid af kunnen weren door koud te douchen, bepaald voedsel te eten of supplementen te slikken.

Toxic positivity

Naast een gezonde levensstijl wijten we ook veel gezondheid aan een positieve mindset. Hoewel dankbaarheid, positieve gedachten en een optimistische kijk wetenschappelijk bewezen bijdragen aan ons welzijn, kunnen we ook doorslaan. Als er alleen maar ruimte is voor positiviteit en we geloven dat we de baas zijn over onze emoties en mentale gezondheid, ontkennen we een deel van onszelf. De kant die verdrietig is, boos wordt en het af en toe niet meer ziet zitten.

Op social media ontstaat al een tegenreactie op alle positiviteit. Mensen delen vaker hun problemen en proberen eerlijker te zijn over hun worstelingen.

Hoe graag we ook de controle over ons leven willen, is er veel dat we niet in de hand hebben. Zo hoort ziek worden bij het leven. Ik pleit voor meer ruimte voor verlies en vergankelijkheid: rouw, pijn, verdriet. Maar ook voor een inclusiever beeld van geluk: mensen die ziek zijn, zijn niet (alleen) zielig en het betekent niet dat ze niet meer mee doen met de rest. De plaatjes die de media ons voorhoudt van een geslaagd leven, zijn vooral gecreëerd uit commercieel oogpunt. Ze willen dat we consumeren, dingen kopen waarvan wij geloven dat we er gezonder of gelukkiger van worden.

In werkelijkheid is er geen gebruiksaanwijzing voor een gezond en gelukkig leven. We modderen allemaal maar wat aan. Laten we lief voor onszelf en voor elkaar zijn. Ruimte maken voor alle kanten van het kanten.