Wachten op groen licht

Steeds meer vrouwen maken gebruik van de Fertility Awareness Method, een anticonceptiemethode die o.a. door middel van een temperatuurmeting bepaalt wanneer je vruchtbaar bent. Maar, hoe werkt dat precies? En wat zijn de voor– en nadelen?

Sinds een jaar gebruik ik Daysy; een klein apparaatje dat door middel van een temperatuurmeting bepaalt wanneer ik vruchtbaar ben en wanneer niet. Iedere ochtend houd ik de thermometer onder mijn tong, wacht op het piepje en op het licht dat te zien is. Groen licht = niet vruchtbaar, geel licht = leerfase/twijfel (gebruik anticonceptie) en rood licht = vruchtbaar (gebruik anticonceptie). “We kunnen,” zeg ik tegen mij vriend als we groen licht krijgen. Of: “Daysy zegt nee”, alsof ze een goede vriendin is die advies geeft in plaats van een klein, wit computertje.

Het apparaat heeft iets schattigs. Het is wit, elegant en heeft slechts één knop. Hoewel de Daysy simpel oogt, maakt het gebruik van een geavanceerd algoritme dat gekoppeld is aan een database vol cycli. Aan de hand van jouw gegevens en de gegevens van duizenden andere vrouwen bepaalt de computer jouw vruchtbare dagen. De Daysy gebruikt de Fertility Awareness Method (F.A.M.). Een methode die uitgaat van een aantal feiten:

- iedere cyclus vindt er een eisprong plaats

- dat eitje kan tot 24 uur bevrucht worden

- sperma overleeft tot 5 a 6 dagen in de baarmoeder

Meten is weten

Dit betekent dat een vrouw slechts een beperkte tijd van haar cyclus zwanger kan raken. De dag van haar ovulatie, de dag erna (tot het eitje afsterft) en zes dagen ervoor (achtergebleven sperma kan enkele dagen overleven in de baarmoeder). Als je weet wanneer je eisprong is, zou je je vruchtbare dagen kunnen berekenen. Maar hoe bepaal je de dag van ovulatie?

Volgens de biologieboeken is de eisprong op dag veertien van de menstruatiecyclus, maar in werkelijkheid verschilt dat. Iedere vrouw en iedere cyclus is uniek. Toch zijn er dingen die veranderen tijdens de cyclus, zoals lichaamstemperatuur.

Even wat biologie: De menstruatiecyclus kent twee fases; de folliculaire fase (de periode van de eerste dag van je menstruatie tot de dag voor ovulatie) en de luteale fase (na ovulatie tot de eerste dag van de volgende menstruatie). Voor ovulatie is je lichaamstemperatuur lager. Na de eisprong gaat de temperatuur omhoog. Dit komt door het hormoon progesteron, dat tijdens de tweede fase dominant is in het lichaam. Als je iedere ochtend rond dezelfde tijd je temperatuur meet, zou je dit verschil in temperatuur terug moeten zien in je cyclus. Het gaat om een kleine stijging die alleen te zien is als je een thermometer gebruikt met twee cijfers achter de komma.

Behalve je temperatuur, kun je ook je vaginale afscheiding in de gaten houden. Want ook dit kan helpen je eisprong te voorspellen. Afscheiding is volkomen normaal. De wand van de vagina en de baarmoederhals produceren slijm en vocht, af en toe komt daar wat van naar buiten. Tijdens de cyclus verandert de afscheiding. Vlak na je menstruatie is er bijvoorbeeld weinig tot geen afscheiding. Rond de eisprong is de vloeistof waterig. In dit vocht kan sperma het beste gedijen. De afscheiding is doorzichtig, als rauw eiwit, en als je het tussen je vingers houdt, strekt het zonder te breken. In het boek Taking Charge of you Fertility schrijft Toni Weschler uitgebreider over de kunst van het afscheiding-lezen.

Hulpmiddelen

Om jouw lichaamssignalen bij te houden, kun je hulpmiddelen gebruiken. Ik gebruik de vruchtbaarheidscomputer Daysy, maar dit apparaat is vrij prijzig (ruim 200 euro). Je kunt ook een thermometer gebruiken - mits hij tenminste twee cijfers achter de komma meet. De gegevens die je verzamelt, kun je invoeren in handige apps. Ik gebruik de app Kindara. Daar kun je je metingen, een afscheiding-logboek en andere zaken invoeren. Wanneer je al je metingen invult, verschijnt er een grafiek, en kun je bepalen wanneer je eisprong is geweest.

Je kunt de dag van ovulatie pas achteraf bepalen. Toch zul je, na een aantal maanden, waarschijnlijk signalen gaan herkennen. En, als je verschillende cycli naast elkaar legt, is de kans groot dat je een patroon zult ziet. In het plaatje hierboven zie je duidelijk twee fases. Op dag 19 stijgt de temperatuur en blijft die hoger dan de eerste 18 dagen. De lichaamstemperatuur stijgt na de eisprong, dus de dag van ovulatie was in dit geval op dag 18 van de cyclus. Als je verschillende grafieken naast elkaar legt, kun je zien of er een patroon ontstaat (bij de meeste vrouwen is de dag van ovulatie elke cyclus rond dezelfde dag).

Een vruchtbaarheidscomputer, zoals de Daysy, gebruikt de ingevoerde data om voorspellingen te doen (door middel van groen, oranje of rood licht). Tijdens de eerste maanden krijg je vooral oranje en rood licht. Het duurt even voordat de computer meer over jouw lichaam en cyclus leert. Dit betekent dat je het grootste gedeelte van de tijd condooms of andere anticonceptiemiddelen zult gebruiken. Als je geen vruchtbaarheidsmeter gebruikt, maar enkel een thermometer, zul je zelf de vruchtbare dagen en dag van ovulatie moeten bepalen.

De voor- en nadelen

Aan de Fertility Awareness Method zitten wat haken en ogen. Zo zijn er bijvoorbeeld zaken die je temperatuur beïnvloeden. Denk aan: ziekte (koorts), reizen (jetlag), stress of alcohol. Om zo betrouwbaar mogelijke metingen te krijgen, kun je het best je temperatuur opnemen zodra je wakker wordt, voordat je actief bent en nadat je minstens drie uur geslapen hebt. Daarnaast helpt het als je een regelmatige cyclus hebt. Voor vrouwen met een onregelmatige cyclus of een ziekte als PCOS is het lastiger om vruchtbare dagen te ontdekken. Hun temperatuurmetingen schommelen en soms blijft ovulatie uit.

Mijn eigen cyclus schommelt af en toe ook en mijn discipline om iedere ochtend om dezelfde tijd te meten, is niet altijd even sterk. Als je een regelmatig leven leidt is het gemakkelijker om betrouwbare metingen te krijgen. Wanneer je nachtdiensten draait of 's nachts je bed uit moet om een baby te voeden, dan is deze methode minder effectief. Toch is het interessant om je bewust te worden van je menstruatiecyclus. Je cyclus is een indicator van gezondheid (artsen noemen het niets voor niets de sixth vital sign). Ik merkte dat mijn kennis over menstruatie ernstig was weggezakt en dat ik eigenlijk geen idee had hoe lang mijn cyclus duurde. Inmiddels ben ik een ware pro als het gaat om het lezen van afscheiding en herken ik de signalen van mijn lichaam. Bij stress blijft mijn menstruatie weleens uit en geeft mijn lijf aan dat ik het rustiger aan moet doen. Ik zie mijn maandelijkse bloeding niet enkel meer als een vloek, maar als een teken van gezondheid en vruchtbaarheid.

Ook vind ik het een prettig idee dat ik geen hormonen meer slik. Jarenlang gebruikte ik de pil en onderdrukte mijn natuurlijke cyclus (de bloeding tijdens je stopweek is namelijk geen menstruatie, maar een onttrekkingsbloeding – er wordt geen eitje, maar enkel baarmoederslijmvlies afgestoten.) Als je liever geen hormonen slikt, is de Fertility Awareness Method het overwegen waard. Maar, wees je bewust dat de F.A.M. discipline, tijd en energie kost. Lees je in en steek energie in het kiezen van een geschikte anticonceptiemethode. Het kiezen van een anticonceptiemiddel is persoonlijk en alleen jij weet wat het best bij jou past en waar jij je prettigst bij voelt.

* Meer weten? Op de website van Kindara, Natural Cycles, LadyComp of Daysy staat meer informatie over de F.A.M. & Voor vragen kun je mij altijd een berichtje of mailtje sturen!

Anticonceptie & cijfers. Voor de effectiviteit van het gebruik van anticonceptie wordt de Pearl Index gebruikt. Wanneer 100 vrouwen gedurende een jaar een bepaalde anticonceptie methode gebruiken en één van hen zwanger raakt dan is de Pearl Index van die methode 1.0. De pil heeft een Pearl Index tussen de 0.1 en 0,9. De Mirena spiraal tussen 0,1 en 0.2 en het condoom 2.0 tot 5.0. De Fertility Awareness Method, mits goed uitgevoerd, heeft een Pearl Index van 0,7.